Laagdrempelig natuurinclusief: de BioMondo berging

De BioMondo is een houten berging met een groendak, diverse nestvoorzieningen en een paar slimme details, zoals spandraden voor klimplanten. Ontwikkelende bouwer BM van Houwelingen en Van Oord Hoveniers hebben het product samen ontwikkeld. BM van Houwelingen gaat de berging standaard toepassen in projecten die het bedrijf zelf ontwikkelt, en Van Oord gaat de BioMondo produceren en plaatsen. “Het is een heel laagdrempelige manier om te beginnen met natuurinclusiviteit en klimaatadaptatie,” zegt Jesse van Oord.

Het klinkt op zich heel logisch, maar toch bestond het product nog niet in deze vorm: een goed doordachte natuurinclusieve en klimaatadaptieve houten berging. Na een ontwikkeltraject van anderhalf jaar staat de productwebsite van de BioMondo inmiddels live, en binnenkort worden de eerste bergingen opgeleverd.

We praten over de ontstaansgeschiedenis en over de eigenschappen van de BioMondo met Arie Huisman, verkoopmanager en duurzaamheidscoördinator van BM van Houwelingen en met Jesse van Oord, eigenaar van Van Oord Hoveniers.

We hoorden dat het KAN Platform een rol heeft gespeeld bij het ontstaan van de BioMondo. Daar willen we uiteraard meer van weten!
Jesse: “Klopt, dat zit zo: Lotte van Houwelingen is mijn nicht, en als we elkaar treffen op familiefeesten en dergelijke, dan zeggen we al jaren tegen elkaar dat we een keer samen een project zouden moeten doen. De een zit in de bouw, de ander in het groen, en waar raakt dat elkaar? In het verleden hebben we het bijvoorbeeld gehad over tuinen opleveren bij woningen, maar in december 2023 kwam Lotte naar mij toe met het idee van een berging met een groendak en nestvoorzieningen. Vijf minuten later hadden we de eerste schets op papier.”

Arie: “Lotte en ik hadden net samen het Leertraject Natuurinclusief Ontwikkelen gedaan van het KAN Platform. En in de gesprekken met Robbert Snep, Maike van Stiphout en Claudia Bouwens was er al een eerste versie van dit idee ontstaan. Je zou kunnen zeggen dat de inspiratie voor de BioMondo is opgedaan tijdens de cursus. Een week later spraken Lotte en Jesse elkaar en zijn we er concreet mee aan de slag gegaan.”

“Er zijn voor ons sowieso veel goede dingen uit het Leertraject voortgekomen. We hebben nog steeds regelmatig contact met Robbert Snep, dat heeft ons veel nieuwe inzichten gegeven. En we zijn sinds kort aangesloten bij het topsector project voor Natuurinclusieve Woningbouwontwikkeling, vanuit de WUR. En Robbert is ook sparring partner bij de natuurinclusieve herinrichting van het buitenterrein rondom ons kantoor.”

In principe zit alles erin: een groendak, nestvoorzieningen, een egelhuis en zichtbaar groen waar de bewoner tegenaan kijkt. Deze berging heeft dus veel te bieden qua natuurwaarde, maar het groendak heeft ook een behoorlijke waterbergingscapaciteit én je vermindert zo de hittestress.

Hoe gaat BM van Houwelingen de BioMondo inzetten in haar eigen projecten?
Arie: “Wij bouwen veel woningen, onder andere voor corporaties maar ook koopwoningen. En bij een woning plaats je altijd een berging. Traditioneel is dat een heel gestandaardiseerd en bescheiden product. Maar BM wil daar graag iets aan toevoegen qua natuurinclusiviteit en klimaatadaptatie. Praktisch gezien kijk je om te beginnen naar de diersoorten die al aanwezig zijn in een bepaalde wijk, en vervolgens ga je bedenken hoe je in je project de randvoorwaarden voor die soorten kunt verbeteren. Dat wil je zo concreet en laagdrempelig mogelijk doen, en daarvoor is de BioMondo een ideaal product. Want in principe zit alles erin. Een groendak, nestvoorzieningen, een egelhuis en zichtbaar groen waar de bewoner tegenaan kijkt. Deze berging heeft dus veel te bieden qua natuurwaarde, maar het groendak heeft ook een behoorlijke waterbergingscapaciteit én je vermindert zo de hittestress. Daarmee onderscheidt deze berging zich van traditionele producten, en dat alles op een klein oppervlak. Eén berging heeft met vijf vierkante meter een relatief kleine oppervlakte, maar je bent vaak met meerdere woningen tegelijk bezig, dus als je dat bij elkaar optelt wordt het effect groter. Met de BioMondo kunnen we iets voor de natuur doen in tuinen die normaal gesproken vaak verhard worden. ”

Kun je het product aanpassen aan de omgeving?
Arie: “Het is deels gestandaardiseerd maar er zitten elementen in die je kunt aanpassen. Bij de nestkasten voor de vogels kun je bijvoorbeeld de afmeting van het gat aanpassen aan de voorkeur van de soorten die er daadwerkelijk zitten. En als het gaat om een project van zo’n 20 woningen, dan ga je niet iedere berging precies hetzelfde maken, maar zorg je ervoor dat er afwisseling is tussen bijvoorbeeld vogelkasten en kasten voor vleermuizen. Zo stel je een programma samen. Verder moet je goed rekening houden met de oriëntatie. Nestkasten wil je niet in de volle zon, je wil tenslotte geen gebakken eitjes.”

Jesse: “Met al deze aspecten probeer je vooraf zo goed mogelijk rekening te houden, maar we gaan ook monitoren of datgene wat we bedacht hebben in de praktijk ook echt zo werkt, of dat het huidige product nog verder moet evolueren.”

“We willen ook dat het groen echt een onderdeel is van de berging. Dus niet alleen een houten wand met een paar gaatjes erin, maar een compleet beeld, gericht op de tuinzijde, dat enthousiasmeert om ermee aan de slag te gaan, en waarmee je een stukje bewustwording creëert. De spandraden voor klimplanten nodigen de bewoners uit om zelf aan de slag te gaan en zelf het tuinonderhoud te doen, zodat je hopelijk een eindresultaat krijgt dat echt mooi is om naar te kijken”

Arie: “We geven de bewoners een mooie handleiding, zodat ze begrijpen dat er geen gewone berging in hun tuin staat. Dat kun je ook combineren met een welkomstcadeautje. Je geeft bijvoorbeeld een Toscaanse Jasmijn mee om zelf te planten rond de spandraden. En voor een compleet plaatje is het belangrijk met de aannemer af te spreken dat er bij oplevering geschikte aarde in de tuin ligt.”

Hoe is de BioMondo ingedeeld?
Jesse: “Je hebt één wand waar alle voorzieningen in zitten. De nestkasten zijn net zo diep als de wand zelf, met uitzondering van het egelhotel. Dat is wat dieper en dat zie je dus ook achterin de berging. Dit onderdeel is vormgegeven met een zigzag-ingang, waardoor er alleen egels in kunnen en de kat bijvoorbeeld niet, want die kan de bocht niet maken die erin zit.”

Wat kun je zeggen over het bergen van regenwater?
Arie: “Het groendak, wat geen sedumdak is maar een echt vegetatiedak, zorgt ervoor dat het regenwater vertraagd wordt afgevoerd. Bij veel projecten is dat gewoon een eis tegenwoordig. Het liefst bieden wij de BioMondo aan met nog wat extra’s, zoals een grindkoffer rondom zodat je de afvoer nog verder vertraagt.”

Jesse: “Er zijn twee uitvoeringen mogelijk qua constructie. Dan heb je het over respectievelijk 20 tot 50 liter regenwater per vierkante meter. Als je 50 liter wil kunnen bergen vraagt dat natuurlijk meer van de constructie, maar die is daar makkelijk op aan te passen. Je gaat dan wat meer materiaal gebruiken.”

Wij hebben momenteel een project in voorbereiding waar het stedenbouwkundig plan voorziet in een wadi in elke achtertuin. Als je daar de BioMondo in de tuin plaatst kan die wadi deels vervallen.

Arie: “De hoeveelheid regenwater per vierkante meter die je moet kunnen bergen, of vertraagd afvoeren, kan behoorlijk verschillen afhankelijk van de plek waar je zit in Nederland. Maar minimaal 20 liter per vierkante meter op een dak van vijf vierkante meter is in alle gevallen een serieuze bijdrage. Wij hebben momenteel een project in voorbereiding waar best een stevige eis ligt, en waar het stedenbouwkundig plan voorziet in een wadi in elke achtertuin. Als je daar de BioMondo in de tuin plaatst kan die wadi deels vervallen, waardoor je ruimte wint in de tuin. Dat is vooral een sterk punt bij projecten waar je sowieso al weinig ruimte hebt. Bij betaalbare woningen met een kleine tuin is dit ideaal, want je wil immers ook een terrasje creëren voor de bewoners. Wij zijn een bouwer die veel voor corporaties doet, en dan is betaalbaarheid één van de belangrijkste aspecten. Dat houdt ook in dat je de beschikbare ruimte zo goed mogelijk gebruikt.”

Als je echt iets aan hittestress wil doen, dan plant je idealiter een flinke boom. Wat kan de BioMondo doen aan de temperatuur in een tuin waar de bewoners liever geen boom willen?
Arie: “Een groendak heeft een positief effect op de temperatuur in de zomer. Het verschil tussen een bitumen dak en een groendak is evident. Maar het netto positieve effect is lastig uit te drukken in een getal, omdat het nogal afhankelijk is van de plek waar de berging wordt geplaatst. Midden in een stad is het effect groter dan aan de rand van een dorp. Op basis van gesprekken met leveranciers schatten we in dat je het midden in de stad mogelijk hebt over een verschil van zo’n drie graden.”

Jesse, wat heb je als hovenier geleerd van dit ontwikkelproces?
Jesse: “Wat ik heb geleerd van dit project is dat het stimuleren van biodiversiteit veel meer binnen handbereik ligt dan je misschien denkt. De manier waarop je met groen omgaat kan van hovenier tot hovenier behoorlijk verschillen. Maar als je je er een klein beetje in verdiept kun je grote stappen zetten.”

Wat zou je verder nog willen meegeven aan de deelnemers aan KAN?
Arie: “Bij projecten van BM van Houwelingen wordt de BioMondo voortaan standaard toegepast, maar we hopen dat het product ook door andere partijen wordt opgepakt. Sterker nog: het zou juist mooi zijn als allerlei marktpartijen ermee aan de slag gaan omdat je dan meer volume creëert. De BioMondo is ontwikkeld met de insteek dat iedereen hiervan kan profiteren en gebruik van kan maken, van woningeigenaren tot woningcorporaties en projectontwikkelaars. Elke tuin kan op deze manier positief bijdragen aan de natuur. We nodigen onze conculega’s trouwens ook uit om met ons mee te denken over de BioMondo en feedback te geven op het huidige ontwerp.”

Jesse: “Wat je ook krijgt, is dat dit product straks geplaatst wordt bij bewoners die er zelf niet zo gauw om zouden vragen. Mensen die zelf geen nestkastje zouden ophangen, en die niet direct iets hebben met biodiversiteit. Dan wordt je dus positief verrast. Mooi toch?”

Meer informatie over de BioMondo vind je op biomondo.nl