Basiskwaliteit Natuur integreren in gemeentelijk en provinciaal beleid

Het KAN platform ziet Basiskwaliteit Natuur (BKN) als een heel bruikbaar kader om op een kabinetsbestendige manier aan de kwaliteit van (stedelijke) natuur te werken. Tegelijkertijd is het duidelijk dat er nog heel wat werk moet worden verricht om BKN in Nederland op de kaart te krijgen. Afgelopen maand organiseerden de provincie Drenthe en de gemeente Meppel een event over natuurinclusief ontwikkelen, waarbij ook ruime aandacht werd besteed aan BKN. Daar willen we uiteraard meer over weten.

Hoe implementeer je Basiskwaliteit Natuur op het provinciale en het gemeentelijke niveau? Daarover praten we met twee betrokken professionals: Marjet Sorgdrager (Projectleider bij Provincie Drenthe, foto) en Linda Vloedbeld (Beleidsadviseur natuur en landschap bij Gemeente Meppel).

Kunnen jullie om te beginnen een korte terugblik geven op het kennisevent dat jullie in mei hebben georganiseerd in Meppel?
Marjet: “We zijn die dag gestart met de Drentse uitwerking van BKN. Ik heb eerst uitgezoomd naar het programma van Natuurinclusief Drenthe en uitgelegd dat we ons richten op natuur buiten de natuurgebieden. Daarbij staat het idee centraal dat je dit combineert met de andere opgaven die er liggen. Want als je natuurgebieden hebt, dan is de opgave ‘natuur’. Maar buiten de natuurgebieden is de opgave vaak woningbouw, een bedrijventerrein of recreatie. Daar proberen we dan de combinatie te maken met natuur. Daarom vind ik het KAN platform een interessante club, want het komt uit de hoek van de woningbouw en jullie proberen ook om die combinatie te maken.”

“De vraag is dan hoe je natuurinclusief te werk kunt gaan, en ons antwoord daarop is: op basis van BKN. Daar heb ik over verteld tijdens het event, en daarna hebben we de link gelegd naar de Handreiking Basiskwaliteit Natuur Drenthe.”

Op welke doelgroep is deze Handreiking gericht?
Marjet: “De Handreiking was in eerste instantie gericht op gemeentes. Zij kunnen dit als basis gebruiken om aan de slag te gaan met hun opgaves, maar dan op zo’n manier dat je de natuur niet benadeelt. Maar andere heel belangrijke doelgroepen zijn ondernemers, projectontwikkelaars en agrariërs. Die blijken er ook mee uit de voeten kunnen. Zij geven de Handreiking bijvoorbeeld mee aan de adviesbureaus die ze inhuren, zodat die adviesbureaus het ook als basis kunnen gebruiken.”

De maatregelen die jullie beschrijven zijn heel concreet uitgewerkt
Marjet: “Klopt, we hebben geprobeerd het zo laagdrempelig mogelijk te maken, zodat ook niet-ecologen er iets mee kunnen. We hadden onlangs een wooncongres in het Provinciehuis, en daar heb ik de Handreiking toegelicht tijdens een workshop waar ook projectontwikkelaars bij aanwezig waren. Ik merkte dat zij het ook wel behoorlijk laagdrempelig vonden, maar uiteraard heb je er toch nog wel wat professioneel advies bij nodig.”

De Handreiking komt over als het product van een koploper. Zien jullie jezelf als koploper op het gebied van BKN?
Marjet: “We zijn inderdaad wel een van de koplopers, maar daar moet ik meteen aan toevoegen dat de provincie Overijssel een vergelijkbaar pad doorloopt. We werken ook veel met Overijssel samen, nu bijvoorbeeld ook met de handreiking BKN voor de bebouwde omgeving. In Overijssel is een jaar geleden al een vergelijkbare handreiking gepubliceerd hoewel daarbij de nadruk wat meer lag op de vraag welke gebieden voldoen aan BKN. Dat aspect hebben wij op dit moment  wat meer losgelaten. We hebben BKN dus op de Drentse  manier uitgewerkt, maar dat hebben we wel gedaan met hetzelfde bureau dat Overijssel heeft ondersteund: Eelerwoude.”

Linda, kun je iets vertellen over de bijdrage van de gemeente Meppel tijdens jullie event?
Linda: “Ik heb met name verteld over hoe wij BKN in ons beleid hebben weten te krijgen. In feite gaat het in deze fase vooral nog over de papieren werkelijkheid van voorgenomen beleid. We zijn in Meppel ooit begonnen met de beleidsregel over natuurinclusief bouwen. Daar hebben de betrokken bouwpartijen zich vervolgens keurig aan gehouden, maar tegelijkertijd merk je aan de uitwerking dat er nog niet écht integraal naar is gekeken, door een ecologische bril. Dat beeld wordt voor mij bevestigd als ik sommige presentaties zie. Dan valt het mij bijvoorbeeld op dat de terminologie voor veel mensen nog best lastig is. Een klassiek voorbeeld is het verschil tussen ‘groen’ en ‘natuur’. Dat zit nog niet echt tussen de oren. Dat is trouwens geen kritiek richting de marktpartijen, want voor mijn directe collega’s geldt precies hetzelfde! We hebben dit event mede georganiseerd om BKN en natuurinclusief bouwen intern beter op de kaart te krijgen. En doordat we een heel gemengd publiek hadden kwamen er mooie en leerzame discussies op gang. Kortom, er is die dag veel zendingswerk verricht.”

Je had eerder al via de mail aangegeven dat de gemeente Meppel handvatten voor BKN heeft verwerkt in haar Omgevingsvisie, in het Programma biodiversiteit en in het Omgevingsplan deelgebied Noordpoort. Als we even focussen op Noordpoort, omdat daar sprake is van verdichting en nieuwbouw, zie jij dan mogelijkheden om daar het BKN-gedachtegoed in de praktijk toe te passen?
Linda: “Specifiek voor Noordpoort zijn we daar mogelijk wat te laat mee, want het raamwerk is daar al behoorlijk in beton gegoten. De gesprekken met ontwikkelaars zijn al ver, de bouwblokken liggen al behoorlijk vast en er is al veel gesproken over ruimte voor wegen en ondergronds. Je ziet nu ook dat er wat spanning op die gesprekken komt. Een boom heeft onder én boven de grond een bepaalde hoeveelheid ruimte nodig, maar ja, er moet misschien ook nog een warmtenet worden aangelegd, dus dan wordt de vraag al gauw of de berm niet wat smaller kan. Vanuit mijn optiek, op basis van BKN, zou je eigenlijk helemaal aan het begin een soort landschapsplan willen hebben voor deze wijk, zodat je de natuurkwaliteit gedurende de rit beter kunt borgen.”

Uiteindelijk gaat het er letterlijk om dat je het intekenen van een gebied zo vroeg mogelijk op een goede manier voor mekaar krijgt

“Uiteindelijk gaat het er letterlijk om dat je het intekenen van een gebied zo vroeg mogelijk op een goede manier voor mekaar krijgt. En dat gaat niet alleen over de vraag hoeveel woningen er in het gebied komen. We zijn in Meppel ook aan het oefenen met het STOMP-principe voor mobiliteit. Dan gaat het over de vraag of degene die het beeldkwaliteitsplan maakt de auto centraal stelt, of de wandelaar. Als je dat soort dingen gaat omdraaien, door eerst ruimte te geven aan wandelaars en fietsers, dan valt er vaak ook een goede koppeling te maken met natuur. Dus als je het STOMP-principe op die manier aan de voorkant erin kunt krijgen, in combinatie met het juiste raamwerk voor natuur en klimaatadaptatie, dan zit je op de goede weg.”

De provincie Drenthe stimuleert gemeentes om eigen BKN-beleid te maken. Hoe pakken jullie dat aan?
Marjet: “Er  is een subsidiemogelijkheid geweest voor gemeentes, waarmee ze op hun eigen schaalniveau een uitwerking kunnen maken van de BKN. Onze handreiking is provincie-breed, en gemeentes moeten vaak nog wel een slag maken om het voor zichzelf praktisch toepasbaar te maken. Een aantal gemeentes is daar inmiddels mee begonnen. Coevorden is er zelfs al mee klaar. Als alle gemeentes zover zijn, kunnen we de gemeentelijke uitwerkingen bundelen en beschikbaar maken.”

Ken je nieuwbouwprojecten in Drenthe waarbij BKN vanaf het begin wordt meegenomen?
Marjet: “Nee, daar heb ik nog niet van gehoord. Desalniettemin is de BKN natuurlijk geen nieuw fenomeen. We zijn al veel langer bezig met het integreren van natuur in verschillende opgaven, en het leidend maken van de juiste condities waar algemene soorten op af komen. Er zijn al bestaande projecten die zich juist richten op natuurherstel buiten de natuurgebieden, maar dan nog niet precies volgens het BKN-principe. Maar het is wel mijn droom dat er binnenkort een woonwijk wordt opgezet helemaal vanuit de BKN-gedachte.”

Het is mijn droom dat er binnenkort een woonwijk wordt opgezet helemaal vanuit de BKN-gedachte

Het KAN platform wil het rapport Basiskwaliteit Natuur in de stad van Naturalis, Nest en BPD graag breed onder de aandacht brengen in de sector. Doen jullie zelf ook iets met deze publicatie?
Marjet: “Wij hebben regelmatig contact gehad met Naturalis en met het ministerie van LVVN over dit rapport. Omdat er al een landelijke uitwerking werd gemaakt over stedelijk gebied was het even de vraag of de provincie Drenthe ook haar eigen uitwerking zou moeten maken of niet. Het antwoord was ja, omdat het landelijke rapport zich echt richt op de grotere steden. Onze uitwerking is meer Drenthe-specifiek, in die zin dat we ons meer richten op het type dorpen en steden die we hier hebben. Dus kleine tot middelgrote steden, en bijvoorbeeld lintdorpen. We hebben ook onze eigen definitie van ‘’bebouwd gebied’’. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de randen van dorpen en kleine steden, verschilt dat van de randen van de grote steden. Overijssel had tegelijkertijd dezelfde vraag, dus hebben we besloten de handen ineen te slaan. We maken nu een Handreiking BKN Bebouwde Omgeving voor beide provincies. We hebben er ook voor gezorgd dat onze uitwerkingen goed zijn afgestemd met Naturalis, en deze klus is nu bijna afgerond. Na de zomer zullen we erover gaan communiceren.”

BKN Bronnen

Documentatie gemeente Meppel
Programma biodiversiteit
Omgevingsplan deelgebied Noordpoort
Beleidsregel over natuurinclusief bouwen
Omgevingsvisie

Documentatie provincie Drenthe
Handreiking Basiskwaliteit Natuur Drenthe

BKN-resources
Rapport BKN in de Stad (Naturalis, BPD, Nest 2024)
Poster BKN in de Stad
Kennisdocument Basiskwaliteit Natuur (i.o.v. ministerie van LNV, 2024)
Rapport Basiskwaliteit Natuur (Naturalis, 2021)
KAN interview met Rens de Boer (BPD)
KAN Café over BKN met Rens de Boer (BPD) en Ingrid Sloots (Nest)

Tekst: Anton Coops