Naar een landelijk uniform puntensysteem voor KAN bouwen

Verslag van de deelsessie over puntensystemen tijdens de KAN Platformbijeenkomst op 31 mei – door Henk Bouwmeester

Een puntensysteem bevordert natuurinclusief en klimaatadaptief bouwen. Een goed systeem helpt om ambities concreet te maken en om minimale eisen af te dwingen. Een aantal gemeenten hebben op dit moment al een eigen puntensysteem. Deze systemen verschillen echter onderling. Zowel voor gemeenten als voor bouwpartijen is het gemakkelijker als er een landelijk uniform systeem is. In deze sessie bespreken we waar een landelijk systeem aan zou moeten voldoen.

Duidelijkheid
In zes tot acht gemeenten worden inmiddels gemeentelijke puntensystemen gebruikt. Ingrid Sloots (NEST-architect voor de dieren) licht deze toe. In de systemen worden maatregelen die een ontwikkelaar treft om natuurinclusief en klimaatadaptatief bouwen te bevorderen, gewaardeerd. De som van alle waarderingen leidt tot een totaalscore. De gemeente kan een bepaalde score eisen en daarop handhaven. Met zo’n systeem worden minimale inspanningen van bouwpartijen verplicht gesteld. Tegelijk biedt het houvast. Groen en natuur zijn immers vage termen. Met een puntensysteem maakt de gemeente expliciet duidelijk wat zij precies van bouwpartijen vraagt.

Geen afvinklijstje
Een puntensysteem helpt ook om een gelijk speelveld voor bouwpartijen te creëren en om achterblijvers bij de les te houden, bevestigen de deelnemers aan deze sessie. Wel is er begrip voor dat veel bouwpartijen nu al worstelen om projecten haalbaar te maken. Nog meer eisen stellen draagt niet bij aan versnelling van de bouwproductie. Daar staat tegenover dat natuur en klimaatadaptatie niet duur zijn, mits je het vanaf de start in het planproces meeweegt. Het is belangrijk dat een puntensysteem daartoe uitnodigt. Het moet geen afvinklijstje zijn met maatregelen die je aan het eind van het planproces toevoegt om aan een minimale score te komen.

Punten sprokkelen is een valkuil van ieder puntenstelsel

Integraliteit
Voorop staat integraliteit. Maatregelen voor natuur en klimaatadaptatie hangen immers met elkaar samen. Er is een verbinding nodig tussen nestkasten in gebouwen en het groen in de omgeving. Een puntenstelsel moet die integraliteit niet in de wielen rijden. “Punten sprokkelen is een valkuil van ieder puntenstelsel”, zeggen de deelnemers en ze pleiten ervoor een landschaps-ecologische systeemanalyse verplicht te stellen. Daarin komt onder andere ook de bodem tot uitdrukking. Zo’n systeemanalyse maakt op conceptueel niveau de grotere verbanden inzichtelijk. De waardering voor behoud van de bestaande natuur kan dan beter tot uitdrukking komen. De deelnemers pleiten er ook voor de inschakeling van een ecoloog verplicht te stellen. Zulke inspanningen passen niet in een puntensysteem. Je kunt een ecoloog immers niet uitruilen met een nestkastje meer of minder.

Differentiatie
Een ander punt is lokale relevantie. Er zijn grote verschillen tussen gemeenten. De maatregelen die op het gebied van natuur en klimaatadaptatie nodig zijn, zijn lokaal bepaald. In kustgebieden of op zandgronden zijn andere maatregelen nodig. Ook binnen gemeenten zijn soms per gebied grote verschillen. De deelnemers stellen voor de methodiek overal gelijk te maken met een onderliggend ‘boekwerk’ waarin alle mogelijke maatregelen worden genoemd en toegelicht. Per gemeente of deel ervan kunnen maatregelen dan een hogere of lagere score krijgen, of helemaal worden uitgezet. De opzet en de beoordelingsmethode zijn uniform, de scores gebiedsspecifiek.

Ruimte voor creativiteit
Verder moet een puntensysteem niet de creativiteit en de inzichten van bouwpartijen en ontwerpers frustreren. Kansen die zich in een specifiek project voordoen, moet je kunnen benutten. Dus in de beschrijving van de verschillende maatregelen moet de nodige vrijheid bestaan: als een bouwpartij de lijst volgt, is het goed. Als hij zelf een beter idee heeft, mag het ook, mits hij met een ecologisch adviseur aantoont dat het inderdaad beter is.

Een levend document
Tot slot moet een puntensysteem geen statisch document worden dat leidt tot administratieve en juridische procedures. Net als de natuur zelf moet ook het puntensysteem een levend iets zijn. Het is bovendien hooguit voor de eerstkomende vijf jaar nodig, hopen de deelnemers aan de sessie. Daarna zou natuurinclusief en klimaatadaptief bouwen tot normale gang van zaken moeten behoren.

Download de presentatie van Ingrid Sloots