De infiltrerende stad: onderzoek naar infiltrerende verharding - KAN bouwen

De infiltrerende stad: onderzoek naar infiltrerende verharding

Dit artikel verscheen eerder op de website Urbangreenbluegrids.com. Het gaat over infiltrerende verharding zonder wortels of gras. Het regenwater kan door zoab-achtige gaatjes, of in de voegen naar beneden zakken. De KAN themagroep Doorgroeibare verharding en beheer daarentegen gaat over doorwortelbare verharding, dus verharding met gras, sedum of andere plantjes erin.

Klimaatverandering en veranderend landgebruik zetten het leefklimaat en het watersysteem in de stad steeds meer onder druk. Gemeenten moeten sinds 2020 bij herinrichting rekening houden met klimaatverandering en de stad klimaatbestendig inrichten. Maatregelen moeten ertoe leiden dat meer regenwater in de bodem infiltreert – en daarmee minder snel of niet wordt afgevoerd via het rioolstelsel. Dit beperkt problemen met wateroverlast, hitte en verdroging en zorgt tegelijkertijd voor aanvulling van het grondwater.

Het gebruik van infiltrerende verharding is een mogelijke maatregel. Hiervoor zijn een aantal producten op de markt. Vanwege problemen met de afname van infiltratiecapaciteit en onduidelijkheid over het beheer en onderhoud staat deze maatregel ter discussie. Er is inzicht nodig in het huidige functioneren en in het benodigd beheer van infiltrerende verharding op lange en korte termijn om de effectiviteit van de verharding op lange termijn te waarborgen.

Het onderzoeksproject De Infiltrerende Stad (2020) vergelijkt een aantal producten op hun werking en op hun aanleg- en beheerkosten. De onderstaande systemen zijn onderzocht:

  • Aquaflow regular (bergend of infiltrerend), met kolk en Archimedes
  • Bufferblock met waterpasserende stenen of kolk
  • EWB Urban rainshell
  • Tilesystem (Zeer Open Afval Keramiek)
  • Drainvast (Drainvoeg en Drainstop)

Daarnaast beschrijft het onderzoek modelberekeningen, proeven van innovatieve oplossingen in laboratoriumomstandigheden en praktijkmetingen. Er zijn meer dan 100 infiltratieproeven gedaan. De gemiddelde infiltratiesnelheid bedroeg 540mm/uur maar de infiltrerende werking neemt met gemiddeld 74mm/uur per jaar af.

Meerjarig onderzoek vereist
De vele omgevingsfactoren bemoeilijken het trekken van conclusies. Vanzelfsprekend werkt infiltrerende verharding het best op een vlak wegprofiel. De verkeersintensiteit blijkt onverwacht een positieve invloed te hebben op de werking. De aanwezigheid van struiken, en in mindere mate van bomen, heeft juist een negatieve invloed. Goed onderhoud helpt om de afname van de werking in de tijd te verminderen. Straatvegen helpt niet. Gebruik van hogedruk lucht helpt bij waterpasserende verhardingen en bij waterdoorlatende verhardingen is een ZOAB-reiniger effectief. Metingen naar de effectiviteit in de tijd vereisen tijd en dus meer en meerjarig onderzoek.

Aanbevelingen voor toekomstige implementaties:

  • vooraf fijne deeltjes afvangen;
  • de leeglooptijd na een bui dynamisch regelen;
  • een meet- en beheerplan opstellen;
  • vooraf peilbuizen voor metingen aanbrengen;
  • voor een goede overloop zorgen.

De (MKB-) fabrikanten van infiltrerende verharding hebben aan dit onderzoek bijgedragen om uit te vinden of er een toekomst is voor hun innovaties. Voor hen was de vraag: “Hoe kunnen MKB-ondernemingen met innovaties het vertrouwen van de markt zodanig versterken dat de markt (weer) kiest voor meer toepassing van infiltrerende verhardingen?” Het blijkt dat hiervoor vooral vertrouwen, enthousiasme, doorzettingsvermogen en draagvlak bij de gemeenten nodig is. Op technisch niveau gaat het dan vooral om de verwachte betrouwbaarheid, milieueffecten en kosten voor beheer en onderhoud.

Uit een analyse van de maatschappelijke kosten en baten van infiltrerende verhardingen blijkt uiteindelijk ook dat (zo mogelijk) de aanleg van zichtbare oplossingen, zoals berging op straat of een wadi kosten-effectiever is dan infiltrerende verharding. De aanleg van infiltrerende verharding kan echter goedkoper zijn dan de aanleg van een regenwaterriool.

Split incentive
Een probleem is wél dat de kosten voor aanleg, beheer en onderhoud bij de gemeente liggen en de baten voornamelijk elders zoals bij het waterschap, verzekeraars en huiseigenaren. Milieueffecten worden in het project niet meegenomen, en in het bijzonder geldt dit voor de baten van het voorkomen van droogteschade in de stad.

Lees het volledige onderzoek
De infiltrerende stad Werkpakket 1: Systeemanalyse
De infiltrerende stad Werkpakket 2: Functioneren van infiltrerende verharding in de praktijk
De infiltrerende stad Werkpakket 3: Innovaties onderzoeken in proefopstelling
De infiltrerende stad Werkpakket 4: Analyse en marktstrategie