Nestelplaatsen: ‘Niet vanuit verplichtingen denken maar vanuit mogelijkheden’

Verslag van de bijeenkomst van de themagroep Nestelplaatsen, 10 april 2025 – door Henk Bouwmeester

Hoe bouwen we nieuwe woningen zodat die ook aantrekkelijk zijn voor vogels en vleermuizen? In de themagroep Nestelplaatsen van het KAN-platform delen ontwikkelaars, bouwers, ecologen, adviseurs en leveranciers van specifieke producten hun kennis en ervaringen.

In bestaande gebouwen vinden vogels en vleermuizen veel onbedoelde nestelplaatsen. In nieuwe woningen, kierdicht en goed geïsoleerd, is die ruimte er niet. Gebouwafhankelijke soorten zoals huismus, gierzwaluw, huiszwaluw en veel vleermuizen worden daardoor bedreigd. Behalve als we daar in de nieuwbouw expliciet rekening mee houden. De bouwsector én de Tweede Kamer hebben erop aangedrongen een verplichting over nestelvoorzieningen op te nemen in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Een concepttekst daarvoor lag al klaar. De minister heeft de verplichting voor nieuwbouwwoningen helaas niet doorgevoerd.

Doorgaan op ingeslagen weg
Veel bouwpartijen hebben op dit punt echter al de nodige stappen gezet. Er is veel kennis en ervaring, er zijn specifieke bouwproducten op de markt gebracht en als je het goed aanpakt, zijn de meerkosten beperkt. Het KAN platform wil daarom doorgaan op de ingeslagen weg: kennis en ervaring delen, elkaar inspireren en oplossingen zoeken voor specifieke technische en/of ecologische knelpunten. Tegelijk sorteren we hiermee voor op een verplichting die in de verdere toekomst denkbaar is.

Themagroep Nestelvoorzieningen
Op 10 april 2025 kwam de themagroep Nestelvoorzieningen online bijeen. De groep is breed van samenstelling: ontwikkelaars, corporaties, bouwers, ecologen, adviseurs en leveranciers van producten. Veel knelpunten, specifieke oplossingen en ervaringen kwamen ter sprake. Later dit jaar komt de groep nog enkele keren bijeen. Het doel is om alle kennis te bundelen en toegankelijk te maken in een update van de publicatie Nestkastjes in de nieuwbouw uit 2022.

Vragen en uitdagingen
In de themagroep van 10 april kwamen onder meer de volgende vragen ter tafel:

• Hoe nemen we nestelvoorzieningen mee bij industrieel vervaardigde woningen? De themagroep wil een inventarisatie maken van beschikbare details waarmee nestelvoorzieningen in prefab-componenten kunnen worden geïntegreerd.
• Welke oplossingen voor opbouw nestelkasten zijn binnen het Bbl toegestaan? Wanneer hangt een nestkast los aan de gevel en wanneer noemen we dat nagelvast? Wat doet het met de architectuur en past het binnen de eisen van Welstand?
• Welke andere oplossingen zijn mogelijk? Denk aan de ruimte achter een boeiboord of gevelbetimmering, een (sier)schoorsteen of sierrand die iets buiten de gevel uitsteekt, een balustrade of een dakrand. De themagroep is op zoek naar goede ontwerpoplossingen met bijbehorende do’s en don’ts.
• In bestaande bouw vinden veel dieren nestruimte in de spouw van gevels, de verticale dilatatievoeg (tussen twee bouwblokken) en de ruimte onder dakpannen. Bij nieuwbouwwoningen zijn bouwers vaak huiverig om deze ruimtes toegankelijk te maken, omdat je dan niet meer weet waar dieren allemaal gaan zitten en wat het effect daarvan op lange termijn is. Hoe terecht is die angst? Welke oplossingen zijn er? Het is de bedoeling om in de volgende bijeenkomst van de themagroep ervaringen te delen.

Woningen worden soms al honderd jaar bewoond door mensen én dieren. Overlast is behoorlijk zeldzaam.

Communicatie
Ontwikkelaars en bouwers die woningen met nestelvoorzieningen realiseren, krijgen daarover veel vragen. Niet alleen van professionals, maar ook van bewoners. Leidt het niet tot stank of overlast door vogelpoep? Kun je vogels horen als ze over een dak of door een ingebouwde nestkast scharrelen? Zijn vleermuizen gevaarlijk? Het beste antwoord komt uit de bestaande bouw: woningen die soms al honderd jaar worden bewoond door mensen én dieren. Overlast is behoorlijk zeldzaam. Niettemin zijn goede communicatie en voorlichting essentieel. Kennis en bewustzijn versterken het draagvlak.

Regelgeving
De concepttekst van het Bbl spreekt over minimaal twee voorzieningen per 110 m² buitengevel plus dak. Daarnaast moet er hangoppervlakte voor vleermuizen zijn. Ook al heeft de tekst voorlopig geen kracht van wet, de themagroep wil wel onderzoeken of deze eisen uitvoerbaar zijn. Je moet creatief zijn, zeggen de deelnemers. In elk ontwerp kun je heel goed aanwijzen waar de optimale plekken voor invliegopeningen zijn. Om die te vinden is het belangrijk dat bouwers en ecologen vaker met elkaar om tafel zitten. Beter nog: samen naar projecten gaan en kijken wat werkt en wat niet. Strikte regelgeving is lastig. Juristen dwingen je een bepaalde uitspraak te doen, maar de natuur is niet zo strikt. Het realiseren van nestelvoorzieningen vergt kennis van twee kanten. Je moet bouwkundig kijken, maar ook vanuit de ecologie. Niet vanuit verplichtingen maar vanuit mogelijkheden.

Volgende bijeenkomst
De volgende bijeenkomst van deze themagroep is naar verwachting in juni. Dan bespreken we de concepttekst van de Bbl en vertalen we deze naar de praktijk. We nemen praktijkfoto’s en praktijkdetails door en indien mogelijk bezoeken we een praktijkproject.

Heb jij foto’s die je voor wilt leggen? Heb je een suggestie voor een praktijkproject? Laat het ons weten! Heb jij vragen over bouwfysische details? Stuur je vraag met detail naar info@kanbouwen.nl. Wij leggen het voor aan adviseurs van Nieman RI en delen het antwoord.