IMAGINE (Rotterdam) en klimaatadaptatie

Adviesbureau Merosch heeft drie groen-blauwe projecten van gebiedsontwikkelaar AM getoetst op klimaatadaptieve eisen uit het convenant Klimaatadaptief Bouwen van de provincie Zuid-Holland. De resultaten zijn gebundeld in deze whitepaper. Het gaat om Wickevoort (Cruquius, Haarlemmermeer), De Omloop (Utrecht) en IMAGINE (Rotterdam). Zie ook deze inleiding.

Uitvraag door de gemeente
Er zijn geen eisen gesteld aan de binnentuin door de gemeente.

Klimaatmaatregelen in het project
Er wordt een daktuin van 2.500 m2 gerealiseerd bij waar ruimte is voor waterberging. Hiertoe wordt gebruik gemaakt van een retentielaag met een bergingsvermogen van circa 100 m3. Het gebouw beslaat de gehele kavel; naast de daktuin zijn er op het kavel geen andere bergingsmogelijkheden. Hoewel regenwater dus niet in de openbare ruimte wordt geïnfiltreerd, wordt op de daktuin wel water opgeslagen om voor de beplanting ook in droge periodes voldoende water beschikbaar te hebben. De boomkruinen zorgen voor schaduw. Ook worden er vaste plantenbakken met beplanting voorzien, die een verkoelend effect hebben. Op de overige daken wordt mos­sedum gerealiseerd, waarboven PV­panelen worden geplaatst.

Waterberging
Het Convenant Klimaatadaptief Bouwen stelt de eis dat een regenbui van 50 mm in een uur op het eigen plangebied moet kunnen worden geborgen. De collectieve daktuin in het plan wordt uitgerust met retentielaag waarin waterberging plaatsvindt. Omdat het gebouw de hele kavel beslaat, zijn er geen andere bergingsmaatregelen mogelijk. Hiermee kan 40 procent van de benodigde hoeveelheid waterberging op eigen terrein worden gerealiseerd. Waterberging in de openbare ruimte (in een wadi, sloot of waterplein bijvoorbeeld) is geen optie bij dit type project.

Voor ontwikkelingen waarbij het gebouw de gehele kavel beslaat en er geen (overige) openbare ruimte aanwezig is en gebruikt kan worden, lijkt het Convenant Klimaatadaptief Bouwen daarom minder geschikt. Ook bij infiltratie speelt dit probleem. Volgens het convenant dient 50 procent van de jaarlijkse neerslag geïnfiltreerd te worden. Infiltratie bij een geheel bebouwd oppervlak is echter ruimtelijk ingewikkeld in te passen. Deze eis wordt dus eveneens niet gehaald bij dit project. Het advies is om voor deze thema’s breder te kijken naar het gebied als geheel, waarmee meer oplossingen mogelijk worden.

Hittestress
IMAGINE slaagt er wel in om een andere eis uit het convenant te realiseren: op verblijfsplekken tenminste 50 procent schaduw creëren (bij de hoogste zonnestand). Dit percentage wordt net behaald, als gevolg van beplanting en bomen in de daktuin en schaduw door de woontorens zelf. Bij andere projecten, met een minder hoge bebouwingsdichtheid, is dit echter een zeer moeilijk te halen eis. Daarnaast is het de vraag of 50 procent daadwerkelijk het beste getal is om voldoende schaduw te realiseren, of dat met een lager percentage ook voldoende comfort en hittebeperking wordt gerealiseerd.

Om de hittestress te beperken, schrijft het convenant minstens 40 procent warmtewerende materialen voor. De warmtewerendheid van een materiaal wordt hierbij uitgedrukt in de Solar Reflectance Index (SRI). Hoewel het idee hierachter in onze ogen goed is en zal bijdragen aan het reduceren van hittestress, blijken er in de praktijk weinig gegevens beschikbaar over de SRI van verschillende materialen. Hierdoor is slechts kwalitatief in te schatten of er warmtewerende materialen worden toegepast. Bij IMAGINE worden beplanting op de daktuin en vooral lichte kleuren toegepast, waarmee de materialen redelijk warmtewerend zijn.

Overstromingsrisico’s
Een laatste opvallend punt voor dit project, is het thema overstromingen. Het idee achter deze eis is dat ingeschat wordt hoe groot het overstromingsrisico op een bepaalde plek is. Daarna kunnen maatregelen worden getroffen om gevolgen van overstromingen te beperken. Bijvoorbeeld door verhoogd te bouwen, drempelhoogtes aan te passen en nutsvoorzieningen hoger te realiseren. Het project IMAGINE wordt echter buitendijks gebouwd; de ontwikkeling bevindt zich tussen de dijk en de rivier en wordt niet beschermd door een primaire waterkering. De overstromingsrisico’s zijn hierdoor niet bekend en moeten nader onderzocht worden, alvorens vast te kunnen stellen aan welke eisen het gebouw zou moeten voldoen. Op buitendijkse bouw is het convenant vooralsnog niet berekend.