Reclame maken voor de natuur, en tegen de tegeltuin

Verslag van de sessie met programmamaker Rik van der Linden en conceptontwikkelaar Niek Bosman (Blauwhoed), tijdens het Congres Natuur en Water KAN in de stad. Door Anton Coops.

Rik van der Linden maakt documentaires in een persoonlijke stijl, met oog voor alles wat leeft. Samen met Blauwhoed heeft hij onlangs een inspiratiefilm gemaakt, voor bewoners én voor branchegenoten, om de aanleg van groene, natuurinclusieve tuinen te stimuleren.
 
Rik van der Linden is zelfbenoemd ‘Reclamemaker voor de Natuur’. Hij heeft de verwonderde oogopslag van een visueel kunstenaar en de inborst van een dichter à la Marsman, overlopend van Hollandse natuurbeleving en vitalisme. “Sinds 2020 staat al het werk dat ik doe in dienst van het leven,” zegt hij over zichzelf. “Die omslag begon met mijn interesse in natuurinclusieve landbouw. Ik was een boer aan het helpen en ik merkte al gauw dat ik het helemaal niks vond om het land naar mijn hand te zetten. Maar ik vond het wél enorm interessant om te zien hoe het leven daarmee omging. Elke keer als wij iets deden op een stuk land kwam daar opeens een nieuwe soort op af. Op een gegeven moment werd mij gevraagd: ga je nou nog wat doen? En toen dacht ik: ja, ik ga mijn camera halen en ik ga hier films over maken.”

Een eerste resultaat van die beslissing was de prachtige 7-delige serie Grijsgroen over stadsnatuur in en om Rotterdam, uitgezonden op NPO2. Ook bij Blauwhoed zaten ze mee te kijken naar deze serie, en daar werd het idee geboren om Rik uit te nodigen voor een samenwerking. Het concept was om de gehele keten en het ontwikkelproces in beeld te brengen, verder kreeg Rik als onafhankelijke programmamaker de vrije hand. Het resultaat is de korte documentaire ‘Een wijk vol leven’. Een verhaal over natuur in nieuwe wijken, verteld door de landschapsarchitect, de projectontwikkelaar, de bewoners én door de vliegende filmsterren: een paartje ijsvogels. 

Van opvoeden naar enthousiasmeren
Niek Bosman is stedenbouwkundige en conceptontwikkelaar bij Blauwhoed. Hij ziet dat kopers die met hun tuin aan de slag gaan voornamelijk kiezen voor bestrating. “Zelfs gaashekwerken met Hedera worden verwijderd. Dan ga je eerst denken: we moeten ze opvoeden. Dat hebben we geprobeerd door bijvoorbeeld een brochure mee te geven. Maar het gevoel dat bij de kopers overheerste was ‘ik koop die woning, en wat ik met de tuin doe bepaal ik later wel, als ik er woon’. Voor ons was toen de conclusie dat enthousiasmeren voor de natuur waarschijnlijk een betere route is om tot groene tuinen te komen. Vanuit dat idee zijn mijn collega’s met Rik gaan praten.”

De film is nog heel vers. Een week voor het congres heeft de première plaatsgevonden bij een event van Blauwhoed. Er zijn dus nog geen reacties vanuit de beoogde doelgroep. Een eerste positieve reactie uit de zaal is dat de verwondering van de bewoners over de natuur in hun eigen tuin heel mooi in beeld is gebracht. Niek Bosman onderstreept dat juist deze ‘groene’ bewoners hun buren ook regelmatig aansteken, waardoor na een jaar of wat alsnog de tegels worden gewipt, om plaats te maken voor een groene en ecologisch waardevolle tuin.

Q & A

Waarom denk je dat er zo veel kopers zijn die hun tuin betegelen?
Niek Bosman: “Iedereen kijkt naar de huis- tuin en keukenprogramma’s op tv. Daar worden vaak hele strakke tuinen gesuggereerd, met de bekende bloempotten. ‘Onderhoudsvrij’ is de term die je dan het vaakst hoort. Een andere factor is het ongeduld in verband met privacy. Als wij aan de randen van de tuinen of in het openbaar gebied groen aanleggen, dan duurt het twee of drie jaar voordat de beplanting echt body heeft. Maar de meeste bewoners willen vanaf dag één al privacy.”

Aanvulling uit de zaal: “Voor veel mensen is een tuin op de eerste plaats een product dat je koopt. Die filosofie wordt ook uitgedragen door bepaalde tv-programma’s. Soms denk je dat je naar een catalogus zit te kijken. Als de keuze is gemaakt wordt het eindresultaat mooi in beeld gebracht, maar hoe ligt het er over 10 of 15 jaar bij? Ik houd m’n hart vast.”

Reactie uit de zaal: “Als een tuin inderdaad een product is, zou Blauwhoed dan niet een complete tuin als product kunnen aanbieden? Geef een aantal keuzes, bijvoorbeeld de natuurinclusieve variant, de variant met een buitenkeuken erin en dergelijke. Daarmee voorkom je ook dat je woningen oplevert met alleen een zandpakket, wat vooral aantrekkelijk is voor de stratenmaker.”

Niek Bosman: “We zijn daarover aan het nadenken. Het is wél belangrijk dat je de juiste producten aanbiedt. Wat de grond betreft: dat is een heel belangrijk punt. Uiteraard wil je het liefst gebiedseigen grond. Dus geen grond uit Polen bijvoorbeeld, in verband met het aanwezige bodemleven.”

Rik van der Linden: “Je ziet ook dat bewoners elkaar aansteken. Gina en Egbert [twee bewoners uit de docu, red.] uit de wijk in Weespersluis hebben allebei hun naaste omgeving geïnspireerd. De mensen daar in de buurt hadden in eerste instantie geen flauw idee waar ze moesten beginnen. Die dachten gewoon: dat ziet er leuk uit bij de buren. Maar ook als je bijvoorbeeld naar een hovenier op zoek gaat zit daar een enorm verschil in, en mensen die zelf niet beter weten zijn al snel geneigd om het advies van een hovenier aan te nemen. Dus misschien moet je als ontwikkelaar ook bepaalde hoveniers gaan tippen, bijvoorbeeld omdat ze werken volgens ecologische principes.”

Gespreksleider Coen van Rooyen: “Ik herken dat laatste helemaal. Mijn eigen hovenier had net zo goed bij BAM Infra kunnen werken. Ik heb in mijn classicistische buxustuin nog nooit een vlinder gezien.”

Kreeg je bij het maken van de film de indruk dat de bewoners het lastig vinden om hun tuin te onderhouden?
Rik van der Linden: “Niet echt, maar wat ik me wél realiseerde is dat je in een heel stressvolle tijd zit als je gaat verhuizen. Ik denk dat het leuker is om een tuin aan te gaan leggen als je ergens al een jaar woont, en je er eindelijk echt tijd voor hebt.”

Hoe gaat Blauwhoed de film concreet inzetten?
Rik van der Linden: “Dat weten we nog niet precies. Eigenlijk is dit op de eerste plaats een vraag voor Blauwhoed. Maar om een idee te geven: naast de docu hebben we ook een paar korte items gemaakt voor social media. Daarmee kun je inspringen op de actualiteit.”

Niek Bosman: “Elke wijk en elk woningtype heeft een eigen verkoopplan. In dat plan wordt bepaald welke middelen je inzet. De film kun je op meerdere manieren inzetten. Het is vooral van belang dat je mensen ontzorgt gedurende het proces. Zoals Rik al zei: het is een stressvolle tijd voor de bewoners, en de tuin staat vaak onderaan de prioriteitenlijst. Als je daarin iets kunt betekenen, en mensen enthousiast kunt maken, en bijvoorbeeld ook erop wijst dat het helemaal niet duur hoeft te zijn, dan denk ik dat we een heel eind kunnen komen.”

Komt de film beschikbaar op social media? Want ik wil hem wél delen!
Rik van der Linden: “Dat is het mooie van deze aanpak: omdat deze film niet over Blauwhoed gaat kunnen anderen in de sector hem ook delen. De film en de shorts staan op YouTube.”

Verder lezen
De KAN-themagroep ‘Bewoners verleiden tot een natuurinclusieve tuin’ verzamelt al sinds 2020 kennis en praktijkvoorbeelden. Zie op de eerste plaats de handreiking ‘Bewoners verleiden tot een natuurinclusieve tuin’ en daarnaast ook de berichten op de KAN-website met de tag privétuin.